Hadis uydurma, daha peygamber hayattayken başlamıştı. Efendimiz,[1] ahirete intikal edince, her geçen gün daha da dallanıp budaklandı. Dört halife devrinde ki sağduyulu müdahale bu gediği sınırlıca bir dönemde kapatabildi. Emevilerle beraber sözlü, Abbasiler zamanında ise yazılı bir şekilde patlak veren hadis olayı, Müslümanlar üzerinde onarılmaz yaralar açtı.  

Hadis uydurmanın arka planında binlerce saik yatmaktadır. Erken dönemlerdeki hadis söyleme faaliyetlerinin ana şablonu hatırattı. Ancak sonraki zamanlarda hadis uydurmak için yepyeni birçok bahane ortaya çıktı. Bunların en belirgin olanları: 

1- Geleneğin dinleştirilmek istenmesidir. Özellikle Emeviler zamanında Kureyş-Sami adetlerine kutsiyet atfetmek için birçok hadis uydurulmuştur. Bunun berisinde daha tehlikeli olan ise Resulullah’ın bireysel yaşamı farklı formata büründürülerek, ALLAH’ın emriymiş gibi lanse edilmiştir.[2] 

... Huzeyfe şöyle demiştir: “Ben kendimi bildim ki, ben peygamber ile beraberce yürüyorduk. Derken Peygamber bir kavmin bir duvar arkasındaki süprüntülüğüne geldi ve herhangi birimizin dikilmesi gibi dikilip işedi. Ben de ondan uzaklaştım. Kendisi bana işâret etti. Ben de yanına vardım ve işemesini bitirinceye kadar topuğunun yanında dikildim”.[3] [4] 

2- Sonradan İslam’a girenler; kemikleşmiş inançlarını hadisler yoluyla dinimize sokmuşlardır. Özellikle Yahudilik, Hıristiyanlık, Manicilik ve Zerdüştlüğün etkisi oldukça etkili olmuştur.[5] 

Ebu Hureyre anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Nefsim kudret elinde olan Zat-ı Zülcelal'e yemin ederim! Meryem oğlu İsa'nın, aranıza adaletli bir hakim olarak ineceği, haçı kırıp, domuzu öldüreceği, cizyeyi [6] (Ehl-i Kitap'tan)  kaldıracağı vakit yakındır. O zaman, mal öylesine artar ki, kimse onu kabul etmez; tek bir secde, dünya ve içindekilerin tamamından daha hayırlı olur."[7] 

3- Halife Osman’dan itibaren Müslümanlar, aralarında kanlı çarpışmaların olduğu siyasi kamplara bölünmüştür. Bu siyasi kampların her biri kendilerini haklı çıkaran hadisler uydurmuşlardır.[8] 

"Ümmetimden bir grup çıkar. Kuran'ı öyle okurlar ki, sizin okuyuşunuz onlarınkinin yanında bir hiç kalır. Namazınız da namazlarına göre bir hiçtir. Orucunuz da oruçları yanında bir hiç kalır. Kuran'ı okurlar, onu lehlerine zannederler. Hâlbuki o aleyhlerinedir. Namazları köprücük kemiklerinden öteye geçmez. Okun avı delip geçmesi gibi dinden hemen çıkarlar. Onlarla harbeden ordu’nun askerlerine peygamberlerinin diliyle ne kadar çok ücretler takdir edilmiş olduğunu bilselerdi (başkaca) amel yapmaktan vazgeçerlerdi. [9] [10] 

4- Yeni ortaya çıkan mezhepler, sapık görüşlerine kılıf olacak hadisler uydurmuşlardır.[11] 

Hârice b. Es-Salt, amcasından rivayet ettiğine göre: O bir kavme uğradı. Kavimdekiler onun, yanına gelip; “Şüphesiz sen o zat (Hz. Peygamber) ’ in yanından hayırlı bir şey getirmişsindir, bizim için şu adama okuyup üfle.” dediler ve kendisine iplerle bağlı deli bir adam getirdiler. Harice’nin amcası sabahlı akşamlı üç gün adama Fatiha Sûresini okudu. Sûreyi her bitirişinde tükürüğünü biriktiriyor sonra da delinin suratına tükürüyordu. Adam sanki kösteğinden kurtulmuş gibi oldu. (Delinin arkadaşları) üfürükçülük yapan zata (ücret olarak) bir şey verdiler. Adam, Resûlullah’a gelip durumu haber verdi. Efendimiz (s.a): “-Ye, ömrüme yemin ederim ki, kimileri bâtıl bir üfürükçülükle yerler, sen ise hak bir üfürükçülükle  yersin. ” buyurdu. [12]  

5- İyi niyetli cahiller; dini sevdirmek, Kuran’ın eksik olduğunu düşündükleri yerleri tamamlamak ve dini kolaylaştırmak için hadisler uydurmuşlardır.[13] 

Ebû Zerr (R) Şöyle demiştir: Peygamber (S) şöyle buyurdu: “ Cibril bana: ‘ Ümmetimden her kim Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmayarak (tevhit inancıyla) ölürse doğrudan cennete girer.” “Eğer o kişi zina etse ve hırsızlık yapsa da mı?” dedi. Peygamber: “Eğer tüm günahları işlese de” buyurdu. [14] [15] 

6- İslam düşmanları; İslam dinini yıkmak, küçük düşürmek, karıştırmak ve bitirmek için hadis uydurmuşlardır.[16] 

Ümmü Haram’dan rivayet olunduğuna göre; Peygamber (s.a.) şöyle buyurmuştur: “Denizde başı dönerek kendisine kusma arız olan kimse için bir şehit, boğulan kimse için de iki şehit sevabı vardır.” [17] [18] 

7- Kavimler, kabileler ve aşiretler; kendilerini övmek ve düşmanlarını yermek için hadisler uydurmuşlardır.[19] 

Ebu Hureyre’'den rivayet edildiğine göre; Rasûlullah (s.a) şöyle buyurmuştur: "Siz pabuçları kıldan olan bir milletle savaşmadıkça kıyamet kopmayacaktır. Siz, gözleri küçük, burunları yassı ve yüzleri kat kat deri ile kaplı kalkan gibi olan TÜRKLERLE savaşmadıkça kıyamet kopmayacaktır."[20] 

8- Hadisleri kaynak kabul etmek ve Kuran’ı bertaraf etmek için hadisler uydurmuşlardır.[21] 

“Dikkatli olun koltu­ğuna kurulan tok bir adamın size: (Sadece) şu Kuran lazımdır. O’nda bulduğunuz helali helal, haramı da haram kabul ediniz (yeter), diye­ceği (günler) yakındır. Onlar okun yaydan fırladığı gibi dinden çıkarlar.”[22] [23] 

9- Diğer dinlerle olan kelam mücadeleleri adına peygamberi yüceltmek için hadisler uydurmuşlardır.[24] 

Enes anlatıyor: "Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm)  bir hurma kütüğüne dayanarak hitapta bulunurdu. (Duyulan ihtiyaç üzerine) ona bir minber yaptılar, onun üzerinde hutbe vermeye başladı. Hurma kütüğü Aleyhissalâtu vesselâm'ın kendisini terketmesi üzerine bir deve inleyişi gibi inleyip ağlamaya başladı. Bunun üzerine Resulullah (aleyhissalâtu vesselâm) minberden inip kütüğü mesh edip okşadı. Kütük inlemeyi bırakıp sükunet buldu." [25] 

10- Şehirlerin, gıdaların ve ticaret mallarının faziletlerini övmek için hadisler uydurulmuştur.[26] 

Sa’d İbni Ebi Vakkâs anlatıyor: “Resûlullah aleyhissalâtu vesselâm buyurdular ki: “ Kim her sabah acve hurmasından yedi tane yerse o gün geceye kadar ona ne zehir ne de sihir zarar verir.” [27]  

11- Bilinmesi teknik bilgi, gözlem ve deney gerektiren konularda suya sabuna dokunmadan neticeye ulaşmak için hadisler uydurulmuştur.[28] 

Bulaşıcı hastalık yoktur. [29] 

12- Kuran’ın maksada hâsıl olmak üzere mesajı verip, detayları es geçtiği kıssalarda tefsir adına hadisler uydurulmuştur.[30] 

Ebû Saîd el-Hudrî şöyle demiştir: Ben Peygamberden işittim, şöyle buyuruyordu: "Kıyamet günü Rabbimiz kendi baldırını açar...” [31] [32]